14) संस्कृत वाक्य अभ्यास

 संस्कृत वाक्य अभ्यास

Sanskrit sentence study

अद्य सा न श्रृणोति। 

=  आज वह नहीं सुन रही है ।

Today she is not listening.

सप्तवारम् आहूतवान् 

= सात बार बुलाया ।

Called seven times.

तथापि न श्रुतवती ।

= फिर भी नहीं सुना ।

Still not heard.

एकवारं पुनः आह्वयामि।

= एक बार फिर बुलाता हूँ। 

I will call once again.

"श्रृणोषि वा ?" 

= सुनती हो ? 

Do you listen?

सा तस्मिन् प्रकोष्ठे अस्ति।

= वह उस कमरे में है ।

He is in that room.

पश्यामि , सा किं करोति !!! 

= देखता हूँ , वह क्या कर रही है। 

I see what she is doing.

श् ..... श् .... श् .... 

क्षम्यताम् ..... 

कोलाहलः मास्तु ।

सा ध्यानं करोति ।

= वह ध्यान कर रही है ।

She is meditating.

-------------

सः जगदीश: अस्ति। 

= वह जगदीश है। 

He is Jagadish.

जगदीश: संस्कृतशिक्षकः अस्ति। 

= जगदीश संस्कृत शिक्षक है। 

Jagdish Sanskrit teacher.

ह्यः जगदीशेन सह वार्तालापः अभवत्।

= कल जगदीश के साथ बातचीत हुई। 

I had a conversation with Jagdish yesterday.

सः रामपुर ग्रामे राजकीय-विद्यालये पाठयति। 

= वह रामपुर गाँव में सरकारी स्कूल में पढ़ाता है। 

He teaches in a government school in Rampur village.

= रामपुर ग्रामः अहमदाबाद जनपदे अस्ति ।

  =  रामपुर गाँव अहमदाबाद जिले में है ।

Rampur village is in Ahmedabad district.

यदा जगदीश: बालकः आसीत् तदा अहं तं मिलितवान्।

= जब जगदीश बालक था तब मैं उसे मिला था। 

I met him when Jagdish was a child.

तदानीं नांदेर ग्रामे मिलितवान् । 

= तब नांदेर गाँव में मिला था। 

Nander was then found in the village.

= नांदेर ग्रामः अपि अहमदाबाद जनपदे अस्ति । 

= नांदेर गाँव भी अहमदाबाद जिले में है ।

Nander village is also in Ahmedabad district.

मया सह संस्कृतभाषायाम् एव वार्तालापं कृतवान्। 

=  मेरे साथ संस्कृत में ही बात की।

Talked with me in Sanskrit only.

-------------

#onlineसंस्कृतशिक्षणम्_फेसबुक_समूह

संस्कृत वाक्य अभ्यासः  

~~~~~~~~~~~~ 

सः जयेशः अस्ति ।

= वह जयेश है । 

तस्य भगिन्याः नाम सुप्रथा अस्ति ।

= उसकी बहन का नाम सुप्रथा है । 

जयेशः बहु मधुरं गायति ।

= जयेश बहुत मीठा गाता है । 

सुप्रथा भारतनाट्यस्य अभ्यासं करोति 

= सुप्रथा भरतनाट्यम् का अभ्यास करती है । 

श्वः सुप्रथायाः आरंगेत्रम् अस्ति ।

= कल सुप्रथा का आरंगेत्रम् है । 

जयेशः  मधुराणि गीतानि गास्यति ।

= जयेश मधुर गीत गाएगा । 

सुप्रथा भरतनाट्यम् करिष्यति 

= सुप्रथा भरतनाट्यम करेगी ।

बहवः जनाः तस्याः आरंगेत्रम् द्रष्टुम् आगमिष्यन्ति 

= बहुत से लोग उसका आरंगेत्रम् देखने आएँगे । 

सुप्रथायाः नृत्य-गुरुः अपि आगमिष्यति ।

= सुप्रथा के नृत्य गुरु भी आएँगे । 

अहमपि सुप्रथायाः आरंगेत्रम् द्रष्टुम् गमिष्यामि । 

= मैं भी सुप्रथा का आरंगेत्रम् देखने जाऊँगा ।

-----

सः दुग्धालयस्य स्वामी अस्ति। 

= वह दुग्धालय का मालिक है। 

यः यत्किमपि याचते सः ददाति। 

= जो जो कुछ भी माँगता है वह देता है। 

धनं स्वीकारोति , वस्तु ददाति। 

= पैसा लेता है , वस्तु देता है। 

गतसायं सः चिन्तायाम् आसीत्। 

= कल शाम वह चिन्ता में था ।

माम् अवदत्।

= मुझसे बोला। 

" एका बालिका दुग्धम् इच्छति स्म।" 

= एक बच्ची दूध चाहती थी। 

"अहं तस्यै दधिः दत्तवान्।"

= मैंने उसे दही दे दी। 

"सा कुत्र वसति ... अहं न जानामि।"

= वह कहाँ रहती है ... मैं नहीं जानता हूँ।

अहम् उक्तवान् - चिन्ता मास्तु , सा आगमिष्यति।

= मैं बोला - चिंता मत करो, वह आएगी। 

किञ्चिद् काल अनन्तरं सा बालिका आगतवती।

= कुछ देर बाद वह बच्ची आई। 

बालिका अवदत्।

= बच्ची बोली। 

चाचू ! किं दत्तवान् ?? 

= चाचू ! क्या दिया है ??, 

एतद् दुग्धं नास्ति। 

= ये दूध नहीं है। 

दुग्धविक्रेता अवदत्।

= दूध विक्रेता बोला 

बालिके ! क्षम्यताम् 

= क्षमा करो बेटा ! 

त्वं दधिः अपि नय , दुग्धम् अपि नय ।

= तुम दही भी ले जाओ , दूध भी ले जाओ। 

अधुना अहं चिन्तामुक्तः अभवम् ।

= अब मैं चिन्तामुक्त हो गया।

संस्कृत वाक्याभ्यासः 

~~~~~~~~~~~~~~~ 

एकं यानं सेतोः अधः पतितम् । 

= एक वाहन पुल के नीचे गिर गया है 

यान चालकः अपि पतितः 

= वाहन का ड्राईवर भी गिर गया 

चालकः सुरक्षितः अस्ति । 

= ड्राईवर सुरक्षित है 

यानचालकः अधस्तात् उपरि आगतः । 

= ड्राईवर नीचे से ऊपर आ गया है 

यानं कथं / किमर्थम् अधः पतितम् ? 

= वाहन कैसे / क्यों नीचे गिरा ? 

एका धेनुः मार्गे आगता । 

= एक गाय रास्ते में आ गई 

तां रक्षितुं चालकः बहु प्रयासं कृतवान् । 

= उसको बचाने का ड्राईवर ने बहुत प्रयास किया  

सः चालकः यदा तद् यानम् एकस्मिन् कोणे नयति स्म 

= वह ड्राईवर जब वाहन को एक कोणे में ले रहा था 

तदा यानं सेतोः अधः पतितम् । 

= तब वाहन पुल के नीचे गिर गया

 कति जनाः आसन् ? 

= कितने लोग थे ? 

ते त्रयः आसन् । 

= वो तीन थे। 

ताः तिस्रः आसन् ।  ( स्त्रीलिंग )

= वो तीन थीं ।

न .. न ..  तौ द्वौ आस्ताम् ।

= नहीं ... नहीं .. वो दो थे । 

ते द्वे आस्ताम् ।   (स्त्रीलिंग )

= वो दो थीं । 

अनन्तरं द्वौ आगतवन्तौ  

= बाद में दो आ गए। 

तदा ते चत्वारः अभवन् । 

= तब वो चार हो गए। 

अनन्तरं द्वे आगतवत्यौ   (स्त्रीलिंग )

= बाद में दो आ गईं। 

तदा ताः  चतस्रः अभवन् । 

= तब वो चार हो गईं ।

ते / ताः किं कुर्वन्ति ? 

= वो क्या कर रहे / रही हैं ? 

ते/ताः संस्कृते सम्भाषणं कुर्वन्ति। 

= वे संस्कृत में सम्भाषण कर रहे / रही हैं ।

*संस्कृत वाक्य अभ्यासः*

*~~~~~~~~~~~~*

सः बालकः वारं वारं भरकं उद्घाटयति 

= वह बच्चा बार बार डब्बा खोलता है 

भरके मोदकानि सन्ति 

= डब्बे में लड्डू हैं । 

तस्य माता मोदकानि निर्मितवती 

= उसकी माँ ने लड्डू बनाए हैं । 

सः बालकः मोदकानि गणयति 

= वह बच्चा लड्डू गिनता है । 

सः एकम् अपि मोदकं न खादति 

= वह एक भी लड्डू नहीं खाता है । 

तस्य माता तम् उक्तवती यत् 

= उसकी माँ ने उसको कहा है कि 

परश्व: तव जन्मदिनम् अस्ति 

= परसों तुम्हारा जन्मदिन है । 

परश्व: यज्ञम् करिष्यामः 

= परसों हवन करेंगे । 

यज्ञे आहुतिम् दास्यामः 

= यज्ञ में आहुति देंगे । 

तदनन्तरं यज्ञशेषरूपेण मोदकं खादिष्यामः 

= उसके बाद यज्ञशेष के रूप में लड्डू खाएँगे । 

पायसम् अपि निर्मास्यामि 

= खीर भी बनाऊँगी । 

सः बालकः बहु प्रसन्न: भवति 

= वह बच्चा बहुत खुश होता है ।

--- अखिलेश आचार्य

संस्कृत वाक्य अभ्यास - 15 के लिए 👉🏻 Click Here