संस्कृत वाक्य अभ्यास
Sanskrit sentence study
युवकः - अहम् आसम् ।
= मैं था ।
Young man - I was.
युवती - अहम् आसम्
= मैं थी ।
Girl - I was.
युवकः - अहं बालकः आसम् ।
= मैं बालक था
I was a child
युवती - अहं बालिका आसम् ।
= मैं बालिका थी
I was a girl
युवकः - अहं छात्रः आसम् ।
= मैं छात्र था ।
I was a student.
युवती - अहं छात्रा आसम् ।
= मैं छात्रा थी
I was a student
युवकः - अहं ध्यानमग्नः आसम् ।
= मैं ध्यानमग्न था ।
I was meditated.
युवती - अहं ध्यानमग्ना आसम् ।
= मैं ध्यानमग्न थी ।
I was meditated.
-----------
सः मेधावी अस्ति ।
= वह बुद्धिमान् ( इन्टेलीजेंट ) है ।
He is intelligent.
सा मेधाविनी अस्ति ।
= वह बुद्धिमती है ।
She is intelligent.
सः अनेकानि पुस्तकानि लिखितवान्
= उसने अनेक पुस्तकें लिखी हैं ।
He has written many books.
सा अपि अनेकानि पुस्तकानि लिखितवती ।
= उसने भी अनेक पुस्तकें लिखीं हैं ।
She has also written many books.
सः साहित्य-पुरस्कारं प्राप्नोत् ।
= उसने साहित्य पुरस्कार पाया ।
He received the Sahitya Puraskar (award)
सा अपि साहित्य पुरस्कारं प्राप्तवती
= उसने भी साहित्यपुरस्कार पाया ।
She too received the award of literature.
अद्य सः तस्य पुरस्कारं प्रत्यर्पयति
= आज वह उसका पुरस्कार लौटा रहा है ।
Today he is returning his award.
( प्रत्यर्पयत् = लौटा दिया )
सा अपि तस्या: पुरस्कारं प्रत्यर्पयति
= वह भी उसका पुरस्कार लौटाती है ।
She also returns her prize.
अधुना शस्त्राणां प्रत्यर्पणं कोsपि न करोति
= अब शास्त्रों का प्रत्यर्पण कोई नहीं करता |
Nobody extradites the scriptures anymore.
सर्वे केवलं पुरस्कारं प्रत्यर्पयन्ति
= सभी केवल पुरस्कार लौटाते हैं ।
All only return prizes.
---------
संस्कृत वाक्य अभ्यासः
~~~~~~~~~~~~
तस्य पाचनशक्तिः क्षीणा जाता ।
= उसकी पाचन शक्ति क्षीण हो गई है
सः सर्वं कार्यम् उपविश्य एव करोति।
= वह सारा काम बैठकर ही करता है
सः यानेन कार्यालयं गच्छति ।
= वह वाहन से ऑफिस जाता है ।
यानेन एव गृहम् आगच्छति ।
= वाहन से ही घर आता है ।
गृहम् आगत्य विश्रमति
= घर आकर विश्राम करता है ।
अद्य तस्य अम्लपित्तं जातम् ।
= आज उसे एसिडिटी हो गई है
अतः सः किं कुर्यात् ?
= इसलिये वह क्या करे ?
सः किं खादेत् ?
= वह क्या खाए ?
तेन किं करणीयम् ?
= उसको क्या करना चाहिये ?
तेन किं खादनीयम् ?
= उसको क्या खाना चाहिये ?
कृपया उत्तरं लिखन्तु ।
= कृपया उत्तर लिखिये ।
कृपया उपायं सूचयन्तु ।
= कृपया उपाय सुझाएँ ।
---------
संस्कृत वाक्याभ्यासः
~~~~~~~~~~~~~~~
अद्य मम मातरं स्मरामि ।
= आज मेरी माँ को याद कर रहा हूँ।
अद्य रूप-चतुर्दशी अस्ति।
= आज रूप चौदस है
मम माता यदा जीविता आसीत् ....
= मेरी अम्मा जब जीवित थीं
तदा सा बालकानां शरीरे अभ्यङ्गं लिम्पति स्म ।
= तब वे बच्चों के शरीर पर उबटन लगाती थीं
चणकस्य चूर्णे हरिद्राचूर्णं दधि च मेलयति स्म ।
= बेसन में हल्दी दही मिलाती थीं
सर्वेषां बालकानां शरीरे तद् लेपनं लिम्पति स्म ।
= सभी बच्चों के शरीर पर वह लेप लगाती थीं
लेपन-समये सा आशीर्वादान् ददाति स्म ।
= लेपन के समय वे आशीर्वाद देती थीं ।
--------
रात्रौ अधिकं जागरणं कुर्मः चेत् ....
= रात को अधिक जागरण करते हैं तो ....
दिवसे निद्रा आगच्छति।
= दिन में नींद आती है
दिवसे सुखेन कार्यं कर्तुं न शक्नुमः ।
= दिन में सुख से काम नहीं कर पाते हैं ।
वयं दिवसे जृम्भामहे ।
= हम दिन में जम्हाई लेते हैं ।
प्रायः सर्वे जृम्भन्ते ।
= प्रायः सभी जम्हाई लेते हैं
अद्य अहम् अपि जृम्भे ।
= आज मैं भी जम्हाई ले रहा हूँ ।
रात्रौ विलम्बेन शयनं कृतम् ।
= रात में देर से शयन किया ।
ब्रह्मचारी भव , तेजस्वी भव
ओजस्वी भव , वर्चस्वी भव ।
सर्वे बालकाः मम मातुः चरणस्पर्शं कुर्वन्ति स्म ।
= सभी बच्चे मेरी अम्मा के पैर छूते थे
संस्कृत वाक्य अभ्यासः
~~~~~~~~~~~~
माता - वत्स ! तव मुष्टिकायां किम् अस्ति ?
= बेटा ! तुम्हारी मुट्ठी में क्या है ?
पुत्रः - खाद्य-पदार्थः अस्ति
= खाने की चीज है ।
माता - कीदृशः खाद्य-पदार्थः ?
= कैसा खाद्य पदार्थ ?
पुत्रः - दर्शयामि , पूर्वं नेत्रे निमीलयतु
= पहले आँख बन्द करिये ।
पुत्रः - आम् मातः , खादतु
= हाँ माँ , खाईये ।
माता - ओह केवलं द्वे कणे एव
= ओह केवल दो दाने
पुत्रः - किम् अस्ति एतद् ?
= क्या है ये ?
माता - भूचणकः अस्ति
= मूंगफली है ।
माता - कुतः आनीतवान् ?
= कहाँ से लाए ?
पुत्रः - अहं गृहवाटिकायां भूचणकं वपितवान्
= मैंने घर के बगीचे में मूंगफली बोई थी ।
पुत्रः - अद्य भूचणकाः अजायन्त
= आज मूंगफलियाँ पैदा हुई हैं ।
माता - तर्हि त्वम् अपि खाद
= तो फिर तुम भी खाओ ।
बहूनि दिनानि अभवन्।
= बहुत दिन हो गए
मया किमपि न लिखितम्।
= मेरे द्वारा कुछ भी नहीं लिखा गया।
अद्य सोमवसारः अस्ति।
= आज सोमवार है।
अद्य आरभ्य पुनः लेखिष्यामि।
= आज से पुनः लिखूँगा।
संस्कृतपाठः सर्वेभ्यः रोचते।
"= संस्कृत पाठ सबको पसंद आता है।
मह्यमपि संस्कृतलेखनं रोचते।
= मुझे भी संस्कृत लेखन पसंद है।
अविराममेव लेखिष्यामि।
= विराम बिना के लिखूँगा।
दीर्घ-विरामार्थं क्षमां याचे।
= लम्बे विराम के लिये क्षमा चाहता हूँ
संस्कृत वाक्य अभ्यासः
~~~~~~~~~~~~
तस्याः नाम सामा अस्ति ।
= उसका नाम सामा है ।
सामा निर्धना अस्ति
= सामा निर्धन है ।
तथापि सामा बहु गुणवती अस्ति
= फिर भी सामा बहुत गुणवती है ।
सामा एकस्मिन् गृहे गृहसेविका अस्ति
= सामा एक घर में सेविका है ।
सामा तत्र भोजनं पचति
= सामा वहाँ खाना बनाती है
सामा पाचिका अस्ति
= सामा पाचिका है ।
गृहस्वामी भोजनं खादितवान्
= उसके मालिक ने भोजन खाया
गृहस्वामी बहु प्रसन्नः जातः
= मालिक बहुत खुश हुआ ।
गृहस्वामिनी अपि बहु प्रसन्ना जाता
= मालकिन भी बहुत खुश हुई ।
गृहस्वामी - हे सामे , त्वं कीदृशं सोपस्करं स्थापयसि
= हे सामा , तुम कौनसा मसाला डालती हो ।
सामा - नैव , न किमपि विशेषम्
- नहीं कोई विशेष नहीं ।
सामा - गृहे यत् सोपस्करम् उपलब्धम् अस्ति तदेव
= घर में जो मसाले उपलब्ध हैं वही
गृहस्वामी - तर्हि भोजनम् अधिकं स्वादिष्टम् कथं भवति
= तो फिर भोजन अधिक स्वादिष्ट कैसे बनता है ?
सामा - अहं यदा भोजनं पचामि तदा
= मैं जब भोजन बनाती हूँ
तदा गायत्री-मन्त्रं गायामि (जपामि )
= तब मैं गायत्री मन्त्र गाती हूँ (जपती हूँ )
तेन भोजनं स्वादिष्टम् भवति
= उससे भोजन स्वादिष्ट बनता है ।
-- अखिलेश आचार्य
संस्कृत वाक्य अभ्यास - 17 के लिये 👉🏻 Click Here
0 टिप्पणियाँ
धन्यवाद:/thank-you
Emoji